W zasadzie nigdy się tutaj nie pojawiło nic na temat tego czym jest psychologia muzyki? W obliczu zbliżającej się pierwszej konferencji trochę zaczepnie nazwanej – PsychoMuzy – postanowiłam przybliżyć Ci drogi Czytelniku czym psychologia muzyki jest, co jest przedmiotem jej zainteresowania i gdzie można psychologię muzyki studiować. Tak naprawdę to chciałam Ci przede wszystkim pokazać bogactwo psychologii muzyki 🙂

Trochę historii na początek

Jednym z faktów, który może lekko zaskakiwać jest to, jak bardzo długie tradycje ma psychologia muzyki. Właściwie jej początki są równoległe z powstawaniem psychologii jako odrębnej dziedziny nauki. Prace naukowe traktujące o postrzeganiu dźwięków czy oddziaływaniu muzyki na zachowanie człowieka pojawiały się już od początku XX wieku (zasadniczo wcześniej też się pokazywały, tyle że z początkiem XX wieku działania te były coraz bardziej zintensyfikowane). Nie można też nie sięgnąć do starożytności, gdzie filozofowie wspominali o działaniu muzyki na człowieka, ale pozostańmy może tu i teraz 😉

Psychologia muzyki w Polsce, zdecydowanie nie jest nowa, choć czytasz o niej tutaj, na blogu który powstał stosunkowo niedawno :). W Polsce psychologia muzyki była rozwijana już bardzo dawno, a wśród dzisiejszych polskich psychologów muzyki można znaleźć osoby, które zasłużyły się nie tylko dla rozwoju tej dziedziny w Polsce, ale również na świecie. Jedna z nich znajduje się w komitecie honorowym PsychoMuz i jest to profesor Maria Manturzewska, która przez lata była związana z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina. O dziejach psychologii muzyki na UMFC, w tym o niezwykłej pracy i zasługach Profesor możesz poczytać tutaj.

Czym jest psychologia muzyki?

Gjerdingen (2002, s. 956) pisząc o psychologii muzyki definiuje ją tak:

„Psychologia muzyki jest poddziedziną psychologii, która odpowiada na pytania o to, w jaki sposób umysł reaguje, wyobraża sobie, kontroluje wykonanie i ocenia muzykę.”

Ta krótka acz treściwa definicja może na pierwszy rzut oka nie być odpowiednio pojemna w odniesieniu do omawianego tematu, zasadniczo jednak trafia w punkt 😉

Co jest przedmiotem badań w psychologii muzyki?

Może raczej powinnam zadać pytanie – co tym przedmiotem NIE jest? To niesamowite, ale tak naprawdę zakres badań, jakie obejmuje sobą psychologia muzyki jest niezwykle szeroki i wychodzi daleko poza samą psychologię. Jak pisze Hodges (2003), jest to dziedzina wielodyscyplinowa i interdyscyplinarna. W obszarze psychologii muzyki spotykają się takie dziedziny jak antropologia, socjologia, biologia, fizyka, filozofia no i oczywiście psychologia. Z kolei jej interdyscyplinarność można dostrzec w badaniach z zakresu na przykład psychoakustyki, psychobiologii, neuropsychologii czy psychologii społecznej.

W związku z tak szerokim zagadnieniem znajdziesz w psychologii muzyki wiele badań. Pozwoliłam sobie stworzyć niepełną i subiektywną listę, którą możemy uzupełnić wspólnie 🙂 A dla wnikliwych czytelników do części tematów dodaję link z literaturą, od której można zacząć przygodę z psychologią muzyki:

• muzyczne uczenie się, zdolności muzyczne i aspekty z tym związane, np. psychologiczne wyznaczniki powodzenia w studiach muzycznych (to pozwalam sobie podkreślić, bo jest to praca wspomnianej wcześniej Profesor Manturzewskiej)
• praca z tremą i jej aspekty, a także psychologiczne aspekty wykonawstwa muzycznego
• funkcje i rola muzyki w odniesieniu do jakości życia
• relacje w zespołach i orkiestrach, komunikacja w muzyce i muzyką
• reakcje emocjonalne na muzykę i postrzeganie ekspresji emocjonalnej w muzyce
• percepcja muzyki i różne zjawiska z tym związane, np. słuch absolutny czy earwormsy
• preferencje muzyczne ich kształtowanie i zależności z innymi cechami psychologicznymi
• relacje społeczne, rola muzyki w różnych aspektach społecznego funkcjonowania człowieka, rola muzyki w codziennym życiu
• aspekty neuropsychologii muzyki w odniesieniu do oddziaływania muzyki słuchanej i tworzonej (neuroplastyczność mózgu i trening muzyczny)
• zdolności poznawcze i ich związki z treningiem muzycznym oraz muzyką w tle
• rozwój muzyczny, krytyczne okresy rozwoju
• psychologiczne aspekty komponowania i improwizowania

Tematy te wzajemnie się przeplatają i zachodzą na siebie. Niektóre są z kolei kompletnie odrębne i wyizolowane. Wszystkie jednak tworzą szeroką dziedzinę psychologii muzyki.

Gdzie mogę uczyć się psychologii muzyki?

Zasadniczo w Polsce nie ma (już) studiów z psychologii muzyki, ale kilka uczelni publicznych oferuje zajęcia fakultatywne i są to m.in. Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet Gdański czy UMCS w Lublinie. Dajcie znać, czy gdzieś jeszcze, bo chętnie uzupełnię listę!

Edit: inne miejsca gdzie można uczyć się w tym temacie: Uniwersytet SWPS. Na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie jest sekcja Psychologii Muzyki „Arpeggio” w ramach Koła Naukowego Studentów Psychologii Muzyki „Sensorium”, a z kolei na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach powstaje właśnie Koło Naukowe Psychologii Muzyki i Filmu.

Za granicą funkcjonuje wiele laboratoriów, w których badacze zajmują się szeroko pojętą psychologią muzyki. Bardzo długa lista różnych ośrodków z ofertą studiów z tego zakresu znajduje się na blogu dr Victorii Williamson musicpsychology.co.uk, więc zamiast ją cytować to po prostu Cię do niej odeślę <klik>.

Gdzie w Polsce prowadzone są badania z psychologii muzyki?

W wielu miejscach, ale jeśli pytasz mnie o laboratoria badawcze to trudno jest odpowiedzieć na to pytanie. Jestem przekonana, że nadchodząca majowa konferencja PsychoMuzy częściowo na to pozwoli. W planach są sesje referatowe i posterowe, a także warsztaty, więc okazji do zapoznania się z tematem będzie bardzo wiele. Jeśli chcesz poznać bliżej zagadnienia psychologii muzyki, które poruszane są przez polskich naukowców to serdecznie Cię zapraszam do Katowic 🙂 Wszystkie potrzebne informacje znajdziesz na stronie naszej konferencji.

Literatura na rynku polskim

Podając literaturę do poszczególnych tematów nie zawsze wskazywałam polskie pozycje. Chcę jednak podkreślić, że mało się u nas nie dzieje 🙂

Poniżej lista wybranych publikacji książkowych z ostatnich paru lat:

• Czerniawska, E. (red) (2012). Muzyka i my. O różnych przejawach wpływu muzyki na człowieka. Warszawa: Diffin
• Kaleńska-Rodzaj, J., Lawendowski, R. (red.) (2014). Współczesne konteksty zastosowań. Gdańsk: Harmonia
• Kaleńska-Rodzaj, J., Lawendowski, R. (red.) (2016). Pomiędzy wykonawcą a odbiorcą. Gdańsk: Harmonia
• Lawendowski, R. (2011). Osobowościowe uwarunkowania preferencji muzycznych w zależności od wieku. Kraków: Impuls
• Posłuszna, J. (2015). Osobowość a preference muzyczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS

Podkreślam – nie wiem o wszystkim, ale mam nadzieję, że spotkanie w Katowicach powoli zobaczyć i Tobie drogi Czytelniku, i mnie i każdemu uczestnikowi jak wiele się dzieje w Polskiej psychologii muzyki. Nie mogę się doczekać!

Gjerdingen, R. (2002). The psychology of music. [w:] T. Christensen (red.), The Cambridge history of Western music theory (ss. 956-981). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Hodges, D. A. (2003). Music Psychology and Music Education: What’s the connection?. Research studies in music education, 21(1), 31-44.