Kompetencje muzyczne

Opublikowany niedawno artykuł Swaminathan i Schellenberga (2018) zawiera ciekawe wyniki dotyczące zmiennych, które wyjaśniają i pozwalają na przewidywanie (w sensie statystycznym) muzycznej kompetencji. Zanim przejdę do omówienia wyników, to chcę zwrócić uwagę na to, w jaki sposób autorzy podeszli do kwestii zdolności muzycznych – nie określili ich mianem zdolności właśnie, a muzycznych kompetencji. W ich badaniu kompetencja muzyczna to umiejętność postrzegania, zapamiętywania i rozróżniania melodii oraz rytmów. Jak twierdzą autorzy, zastosowanie terminu kompetencja wskazuje na pewną neutralność względem roli natury i kultury.

Co pozwala przewidywać muzyczne kompetencje?

Badacze poza pomiarem muzycznej kompetencji analizowali zmienne pozwalające ją potencjalnie wyjaśnić. Koniec końców wykorzystali wyniki odnoszące się do statusu socjo-ekonomicznego (SES; w drodze analiz statystycznych zrobili z kilku aspektów jedną zmienną), ogólnej zdolności poznawczej, otwartości na doświadczenia oraz pamięci krótkotrwałej. Wszystkie te zmienne włączone zostały do modelu regresji pozwalającego na oszacowanie w jakim stopniu muzyczna kompetencja może być przez nie wyjaśniona. Okazało się, że stanowiły one wyjaśnienie ponad jednej trzeciej wariancji muzycznej kompetencji (jak na badania psychologiczne całkiem sporo 😉 )

Trening muzyczny i zmienne niemuzyczne

Analiza wykazała, że trening muzyczny stanowił istotną zmienną wyjaśniającą muzyczną kompetencję, ale brane jako całość zmienne pozostałe – niemuzyczne stanowiły część większą. Okazało się również, że trening muzyczny pośredniczy w relacji pomiędzy ogólnymi zdolnościami poznawczymi a muzyczną kompetencją, jak również pomiędzy otwartością a muzyczną kompetencją.

Zdolności poznawcze pod warunkiem, że…

Co ciekawe, gdy badacze podjęli się analizy interakcji, to okazało się, że dla osób, które posiadają mniejsze niż średnia ogólne zdolności poznawcze, związek między treningiem muzycznym oraz kompetencją muzyczną był spory – dla nich trening muzyczny miał znaczenie w tym sensie, że pozwalał przewidzieć na podstawie lat treningu muzycznego muzyczną kompetencję. Z kolei dla dla osób, które posiadały większe zdolności poznawcze niż średnia, takie przewidywanie nie było możliwe – nie było związku między latami treningu muzycznego a muzycznymi kompetencjami. Ten wynik może mieć dwa wyjaśnienia:
1. Trening muzyczny będzie dawał największe efekty dla muzycznej kompetencji wtedy, gdy zaaplikowany będzie osobom osiągającym niższe wyniki na testach ogólnych zdolności kognitywnych, ALBO
2. długi trening muzyczny wśród osób z takimi wynikami jest częściowo zależny od wcześniejszych umiejętności. Autorzy konkludują, że zarówno jedna jak i druga opcja może mieć znaczenie dla praktyki w edukacji muzycznej.

Otwartość na doświadczenie jako czynnik motywujący

Wśród wyników badacze zaobserwowali również, że otwartość na doświadczenie związana jest z kompetencjami muzycznymi w sposób niezależny od pozostałych zmiennych (więc nie jako artefakt wynikający ze związku z innymi badanymi zmiennymi). W konsekwencji może to oznaczać, że otwartość na doświadczenie będzie stanowić istotny czynnik dla motywacji i zainteresowania muzycznego, które pozwalają dalej przewidywać wyniki na testach muzycznych kompetencji. Zwróćmy uwagę, że cały czas mamy do czynienia z badaniami korelacyjno-regresyjnymi i należy bardzo ostrożnie podchodzić do interpretacji, aby nie próbować naciągać jej w kierunku relacji przyczynowo-skutkowej.

Znaczenie pozamuzyczych czynników w muzycznej kompetencji – co zatem wiemy?

Dotychczasowe badania analizujące związki między treningiem muzycznym a zdolnościami poznawczymi pokazują bardzo niejednoznaczny obraz. Z jednej strony można zaobserwować wzrost pewnych umiejętności w wyniku treningu muzycznego, ale zaraz w innych badaniach okaże się, że to nie ma znaczenia, ani efektu. Badacze sugerują, że wyniki ich analiz pokazują rolę osobowości i czynników pozamuzycznych, które mogą mieć znaczenie w tym sensie, że ważne jest nie tylko czego uczymy się w ramach treningu muzycznego, ale też tego KTO się uczy na tych zajęciach. Zasadniczo dla polskiej psychologii muzyki nie jest to jakaś bardzo nowa wiadomość, ponieważ znamy badania profesor Marii Manturzewskiej, która w swoich badaniach analizowała wyznaczniki, w tym czynniki środowiskowe i osobowościowe, sukcesu muzycznego.

Swaminathan, S., & Schellenberg, E. G. (2018). Musical Competence is Predicted by Music Training, Cognitive Abilities, and Personality. Scientific Reports, 8(1), 9223.